Κάθε μέρα, χιλιάδες εικόνες φτάνουν, ως επί το πλείστον τυχαία, στο οπτικό μας πεδίο, επηρεάζοντας με διάφορους τρόπους τις σκέψεις, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματά μας. Οι φωτογραφίες ειδικότερα, αγγίζουν το μυαλό του θεατή, όχι μόνο ως παράθυρα στον κόσμο που απεικονίζουν, αλλά και ως πολυδιάστατα νοητικά τοπία συσχετίσεων και συμβολισμών.
Η δύναμη μιας συμβολικής φωτογραφίας έγκειται στο γεγονός ότι αυτό που βλέπει κανείς σε αυτήν είναι μια ιδέα ή έννοια που έχει νόημα για τη δική του, μοναδική πραγματικότητα. Με μια συμβολική εικόνα μπορούμε να εξερευνήσουμε και να προσεγγίσουμε σημαντικά θέματα, που, τόσο συνειδητά όσο και ασυνείδητα, αντιπροσωπεύουν τις πεποιθήσεις και τη σχέση μας με τον κόσμο.
Μια από τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται στα πλαίσια της Θεραπευτικής Φωτογραφίας, όπου η εικόνα γίνεται εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης και θεραπείας, είναι οι αλληλουχίες συμβολικών φωτογραφιών. Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Ulla Halkola, η οποία αποκαλεί τις συμβολικές φωτογραφίες “κάρτες Spectro” (από τις αγγλικές λέξεις Search, Portray, Explore, Create, Tell stories, Realise, Observe), περιγράφονται οι εξής τρόποι αξιοποίησης των αλληλουχιών συμβολικών εικόνων:
Αναζητούμε βασικά συναισθήματα και σκέψεις
Οι αλληλουχίες εικόνων στις συμβολικές φωτογραφίες προκαλούν συναισθήματα και σκέψεις, ενώ η λεκτική έκφραση διευκολύνεται μέσα από τη χρήση τους. Η επιλογή μιας φωτογραφίας και η μελέτη της μπορεί να αναδείξει σημαντικά στοιχεία για τον εαυτό μας. Απώτερος σκοπός είναι να αυξηθεί η αυτογνωσία και να γίνει ουσιαστικότερη η αλληλεπίδραση με τον περίγυρό μας. Σε μια ομάδα, τα κοινά σημεία και οι διαφορές στους συναισθηματικούς συσχετισμούς που κάθε άτομο αποδίδει στις φωτογραφίες, αποτελούν βάση περαιτέρω ανάλυσης και σύγκρισης.
Απεικονίζονται εμπειρίες και αναμνήσεις
Η μέθοδος που αξιοποιεί τις συμβολικές φωτογραφίες είναι μία εξερεύνηση στο σύμπαν του ανθρώπινου μυαλού. Οι φωτογραφίες ανασύρουν μνήμες από εμπειρίες της ζωής μας, ενώ η παρατήρηση και η προσέγγιση αυτών των στιγμών αναλύονται στο πλαίσιο της θεραπείας. Ο συνδυασμός εικόνων και λέξεων εμπλουτίζει τόσο τη φαντασία, όσο και την εμβάθυνση στα βιώματά μας.
Εξερευνούμε, αναλύουμε και προσδιορίζουμε
Οι συμβολικές φωτογραφίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάλυση προβληματικών καταστάσεων ή σκέψεων που κυριαρχούν ή ελλοχεύουν στο μυαλό μας. Με τη βοήθειά τους, μπορούμε να κατευθυνθούμε προς την εύρεση των βασικών πτυχών ενός προβλήματος και να εξετάσουμε μία σειρά από εναλλακτικές λύσεις, μέσα από μία εξαιρετικά δημιουργική προσέγγιση.
Λέμε ιστορίες
Η εξέταση των φωτογραφιών μπορεί να συνδυαστεί με την αφήγηση. Κάθε ιστορία μπορεί να αποτελεί μία σύντομη περιγραφή λίγων λέξεων ή μία μεγαλύτερη αφήγηση. Μπορεί να αφορά ένα πραγματικό, σημαντικό γεγονός της ζωής μας ή να είναι εντελώς φανταστική. Με τη χρήση των φωτογραφιών, μας δίνεται η ευκαιρία να δούμε την ιστορία της ζωής μας ή το οικογενειακό ιστορικό μας να “ζωντανεύουν” και να επαναπροσδιορίζονται.
Βλέπουμε το Όραμά μας να γίνεται πραγματικότητα
Οι συμβολικές φωτογραφίες διευκολύνουν την επεξεργασία με βάση την οπτική εμπειρία. Η εικόνα και οι συμβολισμοί της είναι τα βασικά συστατικά μίας φαντασίωσης ή ενός οράματος. Οι φωτογραφίες αποτελούν μέσο έκφρασης επιθυμιών και αξιών που έχουμε ως μεμονωμένα άτομα ή ως ομάδες, ενώ δύναται να λειτουργούν, ως ερέθισμα για την αναζήτηση προσωπικών μελλοντικών προοπτικών.
Παρατηρούμε, μαθαίνουμε και ανακαλύπτουμε νέες οπτικές
Οι συμβολικές φωτογραφίες μας επιτρέπουν να παρατηρούμε πτυχές της ζωής και του εαυτού μας με διαφορετική, νέα ματιά. Σε μια ασφαλή ατμόσφαιρα, κάθε φωτογραφία θέτει το μυαλό σε μία κατάσταση δημιουργικής σκέψης, κατά την οποία είναι έτοιμο να δώσει, να λάβει και να μάθει καινούρια πράγματα.
Οι αλληλουχίες συμβολικών φωτογραφιών, σε συνδυασμό με άλλες μεθόδους χρήσης του μέσου στα πλαίσια ομάδων Θεραπευτικής Φωτογραφίας, μπορούν να αυξήσουν την αυτογνωσία, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα, να διευκολύνουν την επικοινωνία και να συμβάλλουν θετικά στην ψυχική μας ευεξία.
*Το Eyes of Light είναι από τους πρώτους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στην Ελλάδα, που ειδικεύεται στη χρήση θεραπευτικής φωτογραφίας για ευπαθείς ομάδες, όπως η κοινότητα των ανθρώπων με εμπειρία καρκίνου. Υλοποιώντας εργαστήρια και δημιουργικές δράσεις, στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση αυτών των ομάδων και την ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στη νόσο. Μπορείς να δεις περισσότερα για εμάς εδώ.
Πηγή: Spectro Cards in Therapy and Counselling, Ulla Halkola, Painosalama, Turku 2011 Ευχαριστούμε την εθελόντρια Δήμητρα Πατρικαράκου για την επιμέλεια του κειμένου.