Ο φωτογράφος Edward Steichen χαρακτήρισε τη φωτογραφία σαν μια «μεγάλη δύναμη για να εξηγήσει τον άνθρωπο στον άνθρωπο».
Όλοι κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής μας θα έχουμε τραβήξει μια φωτογραφία ή θα έχουμε πρόσβαση σε κάμερα. Οι νέοι συνηθίζουν να καταγράφουν καθημερινά γεγονότα με το κινητό και να κοινοποιούν βίντεο στο YouTube και σε άλλα κοινωνικά δίκτυα. Η φωτογραφία μπορεί να αρέσει τόσο σε εφήβους, όσο και σε ηλικιωμένους, καθιστώντας την ιδανική δραστηριότητα για όλες τις ηλικίες. Ταυτόχρονα, η διάδοση των κινητών με κάμερα, οι οικονομικές ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την έχουν κάνει μία από τις πιο προσιτές και δημοφιλείς μορφές έκφρασης που διατίθενται στο ευρύ κοινό. Αποτελεί άμεσο και προσβάσιμο μέσο, καθώς δεν απαιτείται κάποια συγκεκριμένη δεξιότητα ή τεχνογνωσία για την αποτύπωση μιας εικόνας.
Η χρήση της φωτογραφίας για θεραπευτικούς σκοπούς
Σήμερα, πέραν της επαγγελματικής και καλλιτεχνικής φωτογραφίας, αρκετοί από εμάς τείνουν να συσχετίζουν τη φωτογραφία με τις καλοκαιρινές τους διακοπές, με εικόνες σε βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Ωστόσο, η φωτογραφία δεν είναι μια απλή καταγραφή εικόνων. Πράγματι, εάν αναλογιστούμε πώς οι φωτογραφίες μάς συντροφεύουν κατά τη διάρκεια της ζωής μας, πώς συσχετίζονται με τις αναμνήσεις μας, πώς μας συνδέουν με το ποιοι είμαστε και με το πώς αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας και τους γύρω μας, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη δυνατότητα που παρέχει ως δημιουργικό μέσο, για να εξερευνήσουμε τον κόσμο που ζούμε και τη σχέση μας με αυτόν.
Για να θεωρηθεί μια δραστηριότητα θεραπευτική πρέπει να έχει τουλάχιστον ένα θεραπευτικό στοιχείο ή κάποιο όφελος για τον χρήστη. Επομένως, για να θεωρηθεί θεραπευτική η φωτογραφία πρέπει να υπάρχει ένα αποτέλεσμα που να ωφελεί.
Η εφαρμογή της φωτογραφίας σε θεραπευτικές δομές χρονολογείται ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Περί το 1970 ξεκινά η οργανωμένη χρήση της σε συνεδρίες ψυχοθεραπείας των David Krauss και Judy Weiser, μεταξύ άλλων, στην Αμερική και τον Καναδά. Ο Krauss όρισε τη χρήση της φωτογραφίας για θεραπευτικούς σκοπούς ως τη συστηματική εφαρμογή φωτογραφικών εικόνων ή και της φωτογραφικής διαδικασίας, προκειμένου να επέλθουν θετικές αλλαγές στις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές του ενδιαφερόμενου.
Έχει, λοιπόν, αναγνωριστεί εδώ και καιρό ότι η χρήση της φωτογραφίας έχει θεραπευτικές ιδιότητες για την ψυχική υγεία, βοηθώντας στην αυτοαναζήτηση, την επικοινωνία, τη δημιουργική έκφραση και την προσωπική ανάπτυξη.
Πώς ακριβώς είναι θεραπευτική η φωτογραφία
Με ποιόν τρόπο, όμως, μπορεί η φωτογραφία να γίνει ευεργετική για κάποιον; Καταρχάς, η φωτογραφία δεν περιλαμβάνει μονάχα εκείνη την αποφασιστική στιγμή που πατάμε το κλικ και βγάζουμε την εικόνα. Η θεραπευτική της δύναμη βασίζεται σε ολόκληρη τη φωτογραφική διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει πολλά στάδια: λήψη φωτογραφιών, κοίταγμα και επεξεργασία τους, παρουσίασή τους σε άλλους και συζήτηση γι’ αυτές, δημιουργία κολάζ και άλμπουμ, παιχνίδι ή φωτογράφιση με φίλους και συγγενείς κ.ά. Κάθε στάδιο, με τη σειρά του, παρουσιάζει πολλαπλές ιδιότητες που καθιστούν τη φωτογραφία ένα εργαλείο πολύτιμο για θεραπευτικούς σκοπούς. Ας δούμε τις πιο σημαντικές:
Η φωτογραφία δίνει τη δυνατότητα για εξερεύνηση του εαυτού και της ταυτότητάς μας. Οι προσωπικές φωτογραφίες δημιουργούν μια εικόνα για το ποιοι είμαστε, και προσφέρουν την ευκαιρία για ενδοσκόπηση του εαυτού μας στο παρόν, το παρελθόν και το μέλλον.
Λειτουργεί σαν ένα δημιουργικό διάλειμμα, επιτρέποντάς μας να ποζάρουμε, να παίζουμε και να δημιουργούμε νέες πραγματικότητες. Έτσι, μέσα από τη φωτογραφική δράση οι άνθρωποι μπορούν να βρουν ανακούφιση από τα δυσάρεστα συναισθήματα και τη δυνατότητα να ξεχάσουν τα προβλήματά τους. Ειδικά όταν πραγματοποιείται σε ομαδικό πλαίσιο, δημιουργεί ένα κίνητρο κατά της κοινωνικής απομόνωσης και μια ευκαιρία για εξωστρέφεια.
Προάγει την επικοινωνία, ενθαρρύνοντας την αφήγηση και τον διάλογο. Στην ουσία, η φωτογραφία λειτουργεί ως ένα μέσο για αφήγηση των δικών μας ιστοριών, ενθαρρύνοντας έτσι την επικοινωνία με άλλους ανθρώπους. Αυτό με τη σειρά του, μπορεί να συμβάλει στην οικοδόμηση δεσμών και φιλίας.
Η φωτογραφία βοηθάει και τους ανθρώπους να εκφραστούν. Όταν οι λέξεις στερεύουν ή αδυνατούν να εκφράσουν πλήρως μία συναισθηματική κατάσταση, η εικόνα μπορεί να γίνει μια εναλλακτική, οπτική γλώσσα, δημιουργώντας την ευκαιρία για καινούργιους τρόπους έκφρασης.
Μέσα από τη φωτογραφία ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίμηση των ανθρώπων. Τους δίνεται η δυνατότητα να είναι κυρίαρχοι της δημιουργικής διαδικασίας και να νιώσουν υπερήφανοι για τη δουλειά που παρήγαγαν. Μία καινούρια γνώση, όπως αυτή του χειρισμού μιας ψηφιακής κάμερας, και συνάμα η επίγνωση αυτής της δεξιότητας, αποτελεί μια ώθηση στην αυτοπεποίθηση των ανθρώπων και προσφέρει μία αίσθηση προσωπικής ικανοποίησης.
Η μέθοδος της Θεραπευτικής Φωτογραφίας
Η Θεραπευτική Φωτογραφία είναι η πρακτική που χρησιμοποιεί τις εγγενείς θεραπευτικές ιδιότητες της φωτογραφίας ως εργαλείο για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας και ευεξίας. Περιλαμβάνει φωτογραφικές δραστηριότητες, στις οποίες ένας ενδιαφερόμενος μπορεί να συμμετέχει ατομικά είτε ως μέρος μιας οργανωμένης ομάδας.
Ως δραστηριότητα δεν λογίζεται μόνο η λήψη φωτογραφιών, αλλά η εφαρμογή ποικίλων τεχνικών, που βοηθούν τους ωφελούμενους να εκφράσουν δημιουργικά τον ψυχισμό τους, δηλαδή τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πεποιθήσεις τους. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ανάλυση και ερμηνεία φωτογραφιών, φωτογραφικά projects, ομαδικές φωτογραφίσεις και παρουσιάσεις.
Σήμερα, ολοένα και περισσότερες εφαρμογές της Θεραπευτικής Φωτογραφίας πραγματοποιούνται ανά τον κόσμο, ωφελώντας μια πληθώρα ομάδων και κοινοτήτων, που αντιμετωπίζουν σωματικές, ψυχικές ή κοινωνικές προκλήσεις κ.ά. Σαν μέθοδος είναι ιδιαίτερα πολύπλευρη και ευέλικτη, με ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, που κατ’ επέκταση προσφέρει πολλαπλές δυνατότητες για το μέλλον. Μένει λοιπόν, να την ανακαλύψει ένα ακόμη μεγαλύτερο κοινό, καθώς και οργανισμοί κοινωνικής ωφέλειας να την εντάξουν ενεργά στα προγράμματά τους.
Το Eyes of Light είναι από τους πρώτους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς που με όχημα τη Θεραπευτική Φωτογραφία, υλοποιεί δημιουργικές δράσεις και εργαστήρια στην κοινότητα των ανθρώπων με εμπειρία καρκίνου στην Ελλάδα. Οι στόχοι του, μεταξύ άλλων, αφορούν την ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση αυτών των ομάδων και την ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στη νόσο. Ενημερωθείτε για τα εργαστήρια θεραπευτικής φωτογραφίας εδώ.
Πηγές: Therapeutic Photography, PhotoVoice, https://photovoice.org | Therapeutic Photography: Enhancing Self-Esteem, Self-Efficacy and Resilience, Neil Gibson, Jessica Kingsley Publishers, 2018 | Exploring the Self through Photography: Activities for use in group work, Claire Craig, Jessica Kingsley Publishers, 2009.
Ευχαριστούμε τις εθελόντριες: Πέγκυ Παπαγιαννάκη (σύνταξη κειμένου), Ζωή Αγγελίδου, Νικολίνα Αδάμ και Κατερίνα Τρέσσου (μεταφράσεις).
ENGLISH VERSION
Photography: a therapeutic click towards mental well-being
The photographer Edward Steichen described photography as “a major force in explaining man to man”.
Every single one of us during the course of our lives, have either taken a photograph or have had access to a camera. Young people are used to capturing events daily, which they then upload on YouTube and numerous other social networks. Photography may be liked from adolescents, but elders enjoy it as well, making it an ideal hobby for all ages. Meanwhile, the rise of smartphones with cameras, the affordable digital cameras and social media have made photography one of the most accessible and popular forms of expression available to the general public. It is an immediate and accessible tool, as it does not require any specific skills or knowledge on how to capture an image.
The use of photography for therapeutic purposes
In today’s world, apart from professional and artistic photography, many of us tend to associate photography with our summer vacation and images we see in books, magazines and newspapers. However, photography is not a mere recording of images. Indeed, when we dwell on how photographs accompany us throughout our lives, how they relate to our memories, how they link us to who we are and how we perceive ourselves and each other, then we can start to imagine its huge potential as a creative tool to explore the world we live in and our own relation to it.
For an activity to be thought as therapeutic it has to have at least one therapeutic element or a benefit for the user/client. Therefore, for photography to be thought as therapeutic, it has to have a beneficial outcome.
The implementation of photography as a therapeutic tool dates back to the mid-19th century. Around 1970 its organized use began in the psychotherapy sessions of David Krauss and Judy Weiser, among others, in the U.S.A. and Canada. Krauss defined photography for therapeutic purposes, as the systematic use of photographic images or processes, in order to bring about positive change in the thoughts, feelings and behaviours of the user.
Therefore, it has been recognized for a long time now, that photography has therapeutic benefits for mental health, promoting self-awareness, communication, creative thinking and personal development.
How exactly is photography therapeutic?
In which way can photography become beneficial for someone? First of all, photography does not only include this decisive moment of pressing the click and taking a picture. Its therapeutic power depends on the whole photographic process that involves many stages: taking pictures, looking and editing pictures, presenting your pictures to others and talking about them, making photo albums or books, taking pictures with friends and family etc. Each stage, in turn, has multiple properties that make photography a valuable tool for therapeutic purposes. Let’s see the most important ones:
Photography offers a chance to exploring our self, our identity and our memories. Personal pictures create an image for who we really are and offer an opportunity for introspection of ourselves into the present, past and future.
It acts as a creative distraction, allowing us to pose, play and create new realities. Thus, through photography people can find relief from distressing emotions and find an opportunity to forget about their problems. Especially when it is performed in group settings, it provides opportunities to get out and overcome social isolation.
It encourages sharing, storytelling and dialogue. Basically, photography works as a means of telling our own stories, thus encouraging communication with other people. This, in turn, can help build and strengthen bonds and friendships.
Photography helps people express themselves. When words are devoid of or unable to fully express an emotional state, imagery provides an alternative visual language, creating opportunities for new forms of expression.
Through photography, people’s confidence and self-esteem are enhanced. Users have the opportunity to take ownership of the creative process and feel proud of the work they produce. Learning something new like mastering the functions of a digital camera while knowing you are capable of doing this, is a boost to people’s self-esteem and offers a sense of personal satisfaction.
The method of Therapeutic Photography
Therapeutic photography is a practice that uses the inherent healing properties of photography as a tool to enhance mental health and well-being. It includes photography activities in which the participant can participate either individually or as part of an organized group.
Taking pictures is not the sole activity around photography. Rather, it is the implementation of various techniques that help the benefiters to creatively express their psyche, their thoughts, their feelings, their emotions and their beliefs. These techniques may include analysis and interpretation of photographs, photographic projects, group photography and presentations.
Today, more and more applications of Therapeutic Photography are being implemented around the world, benefiting a plethora of groups and communities facing physical, mental or social challenges. As a method, it is very versatile and flexible, with a wide range of activities, which consequently offers multiple possibilities for the future. So, it is ready for an even larger audience to discover it, as well as for social organizations to actively incorporate it into their programs.
Eyes of Light is one of the first non-profit organizations that, with the help of Therapeutic Photography, implements creative actions and workshops in the community of people who have experienced cancer, in Greece. Its goals, among others, concern the psychosocial empowerment of these groups and raising public awareness.
Sources: Therapeutic Photography, PhotoVoice, https://photovoice.org |Therapeutic Photography: Enhancing Self-Esteem, Self-Efficacy and Resilience, Neil Gibson, Jessica Kingsley Publishers, 2018 | Exploring the Self through Photography: Activities for use in group work, Claire Craig, Jessica Kingsley Publishers, 2009.
We thank our volunteers: Peggy Papagiannaki (text editing), Zoi Aggelidou, Nikolina Adam and Katerina Tressou (translations).