Πριν από πολλές χιλιάδες χρόνια, όταν οι άνθρωποι ζούσαμε ακόμα σε σπηλιές, ο εγκέφαλος και το σώμα, έπρεπε να αντιδράσουν στις ενδεχόμενες απειλές εξαιρετικά γρήγορα. Αν δεν αντιδρούσαμε με αυτόν τον τρόπο, θα γινόμασταν σύντομα μια γευστική απόλαυση για μια γιγάντια αρκούδα!
Η αντίδραση αυτή, που οι περισσότεροι από εμάς την γνωρίζουμε ως “πάλη ή φυγή”, μας έδινε την ευκαιρία να ζήσουμε για άλλη μια μέρα. Αν ξεφεύγαμε, η σωματική προσπάθεια και η χαρά της απόδρασης έφερνε μια αίσθηση ανακούφισης και υπερηφάνειας, ολοκληρώνοντας την απόκριση μας στο τραυματικό γεγονός.
Όπως λέει η εικαστική ψυχοθεραπεύτρια Dara Gervais: “Συνήθως, όταν σκεφτόμαστε το τραύμα, σκεφτόμαστε στρατιώτες που έχουν περάσει από πόλεμο ή άτομα που έχουν βιώσει σοβαρή σωματική κακοποίηση. Αλλά οτιδήποτε θεωρεί ο εγκέφαλος ως σωματική ή ψυχολογική απειλή, είτε πραγματική, είτε αντιληπτή, μπορεί να θεωρηθεί τραύμα”.
Πλέον, δεν είναι απαραίτητο να βιώσουμε μια απειλητική για τη ζωή κατάσταση, για να πυροδοτηθεί η απόκριση μας στο τραύμα. Μπορεί να είναι μια έντονη εμπειρία ή μια σειρά από δυσάρεστες εμπειρίες. Το πραγματικό πρόβλημα σήμερα είναι ότι δεν έχουμε την ευκαιρία να ολοκληρώσουμε την απόκρισή μας. Χωρίς την απελευθέρωση σωματικής “μάχης ή φυγής”, κρατάμε τις τραυματικές αναμνήσεις και τα συναισθήματα μας.
Η επίδραση της τέχνης είναι εγκεφαλική και σωματική. Μπορεί να δημιουργήσει μια ισχυρή σωματική απόκριση στο κοινό και να επικοινωνήσει συναισθηματική πολυπλοκότητα χωρίς να πει λέξη! Άρα, θα μπορούσε η τέχνη να χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους που έχουν βιώσει τραύματα για να απελευθερώσουν μερικά από αυτά τα συγκρατημένα συναισθήματα και αναμνήσεις;
Η έρευνα υποδηλώνει ότι υπάρχει ισχυρή σύνδεση μεταξύ της δημιουργικής πρακτικής και της βελτίωσης των συμπτωμάτων τραύματος. Από όσο γνωρίζουμε σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος αποθηκεύει τις τραυματικές αναμνήσεις, φαίνεται να υπάρχει μια στροφή κατά την εγγραφή: από την απλή λεκτική και πραγματική μνήμη στη συναισθηματική και αισθητηριακή μνήμη. Αυτή η αλλαγή θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί πολλοί άνθρωποι δεν είναι σε θέση να εκφράσουν τις τραυματικές τους εμπειρίες λεκτικά.
Οι αισθητηριακές και εκφραστικές πτυχές της δημιουργικής τέχνης φαίνεται ότι επανασυνδέουν αυτές τις κατακερματισμένες και παραμορφωμένες μνήμες, βοηθώντας τους ανθρώπους να επικοινωνούν, να επεξεργάζονται, και να ανακάμπτουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι το τραύμα είναι σε καμία περίπτωση προϋπόθεση για το καλλιτεχνικό ταλέντο, αλλά ότι η εξερεύνηση τέτοιων εμπειριών μέσω της τέχνης μπορεί να βοηθήσει στην επικοινωνία πραγμάτων για τα οποία κυριολεκτικά δεν υπάρχουν λόγια.
*To Eyes of Light οραματίζεται μια κοινωνία, στην οποία όλοι οι άνθρωποι με σοβαρές ασθένειες, αντλούν δύναμη και χαρά μέσα από την τέχνη. Δείτε πως μπορείτε να συμμετάσχετε τις δράσεις του εδώ.
Πηγή: “Art helps us speak the unspeakable”, Paintings in Hospitals