Είναι αδύνατο να φανταστούμε την πραγματικότητα της θλίψης μέχρι να έρθουμε αντιμέτωποι με αυτήν. Το πένθος προέρχεται από την απώλεια, είτε είναι η απώλεια της υγείας μας, μια σχέση, μια δουλειά, ένα κατοικίδιο, ένα αγαπημένο πρόσωπο ή κάτι εντελώς διαφορετικό.
Η απώλεια μπορεί να αλλάξει τη ζωή. Και όπως έγραψε η Joan Didion: “Δεν υπάρχει πραγματικός τρόπος να αντιμετωπίσουμε όλα όσα χάνουμε…”. Ο καθένας θα ανταποκριθεί στην απώλεια με διαφορετικό τρόπο. Υπάρχουν όμως τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν όλους να την αντιμετωπίσουμε και ακόμη και να ξεκινήσουμε τη διαδικασία επούλωσης.
Η θλίψη είναι μια φυσική, φυσιολογική, και απαραίτητη απάντηση στην απώλεια. Πολλοί άνθρωποι μπερδεύουν τη θλίψη με τη στεναχώρια, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι η θλίψη περιλαμβάνει ένα πολύ ευρύτερο φάσμα συναισθημάτων, από θυμό και σύγχυση έως ενοχές και άγχος.
Αυτός ο χείμαρρος συναισθημάτων μπορεί να είναι δύσκολο να επεξεργαστεί και μπορεί να μην συνειδητοποιήσουμε καν τι μας συμβαίνει. Η θλίψη μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν είμαστε ο εαυτός μας. Μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά μας και μπορεί να φέρει μαζί χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και σωματικές ασθένειες. Η σύγχυση και η συγκλονισμένη κατάστασή μας μπορεί να καταστήσει σχεδόν αδύνατη τη λεκτική έκφραση της εμπειρίας της θλίψης.
Το πένθος και η προσαρμογή στην απώλεια δεν έχει γρήγορη λύση: είναι μια μακρά διαδικασία. Αλλά η τέχνη μπορεί να βοηθήσει στην έναρξη αυτής της διαδικασίας ανοίγοντας δρόμους μέσα από τους οποίους θα εξερευνήσουμε και θα εκτονώσουμε το ανείπωτο. Για χιλιάδες χρόνια, καλλιτέχνες όλων των ειδών έχουν χρησιμοποιήσει τη δουλειά τους για να εκφράσουν τη θλίψη, το θυμό, τον φόβο, την αγάπη και την ελπίδα τους. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένας πίνακας ή ποίημα που να μπορεί να φέρει πίσω αυτό που χάσαμε, αλλά μπορούν να μας βοηθήσουν να αποδεχτούμε ότι έχει φύγει.
Τα γενικά οφέλη της θεραπείας μέσω της τέχνης είναι ευρέως τεκμηριωμένα. Τι γίνεται όμως με τη συμβολή των παρεμβάσεων εικαστικών τεχνών στη διαχείριση της απώλειας; Η έρευνα για τις επιπτώσεις της εικαστικής τέχνης στη θλίψη και την απώλεια βρίσκεται σε πολύ πρώιμα στάδια. Μια μελέτη βρήκε προκαταρκτικά στοιχεία που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων των εικαστικών τεχνών στην ανακούφιση των συναισθημάτων πένθους, όπως η γενική δυσφορία, ο περιορισμός λειτουργικότητας, και τα συμπτώματα της κατάθλιψης και του άγχους.
Ο Ντάγκλας Μίτσελ, ένας οικογενειακός θεραπευτής, λέει: “Η τέχνη επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο κοιτάμε, ξεμπλοκάρουμε, παλεύουμε και διαχειριζόμαστε την ανάγκη να αποστασιοποιηθούμε και να απομακρυνθούμε από τον πόνο μας. Όταν αποφεύγουμε τη θλίψη για να αρνηθούμε, να μπλοκάρουμε, ή να ξεφύγουμε από τον αναπόφευκτο πόνο, η τέχνη καλεί τη φαντασία των μπλοκαρισμένων μας σημείων, να έρθει στην επιφάνεια μέσα από εικόνες, κίνηση, χρώμα, και ήχο. Η διαδικασία που λαμβάνει χώρα μέσω της τέχνης, απελευθερώνει την ένταση της θλίψης, επιτρέποντάς την να διαστέλλεται και να συστέλλεται, παρέχοντας παράλληλα ένα “ασφαλές δοχείο”, μέσα στο οποίο διεξάγεται αυτή η διαδικασία. Όταν δημιουργούμε, δίνουμε στους εαυτούς μας την άδεια να εξετάσουμε όλα όσα συμβαίνουν μέσα στο θλιμμένο σώμα μας”.
—
*Το Eyes of Light είναι από τους πρώτους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στην Ελλάδα, που ειδικεύεται στη χρήση θεραπευτικής φωτογραφίας για ευπαθείς ομάδες, όπως η κοινότητα των ανθρώπων με εμπειρία καρκίνου. Υλοποιώντας εργαστήρια και δημιουργικές δράσεις, στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην ψυχοκοινωνική ενδυνάμωση αυτών των ομάδων και την ευαισθητοποίηση του κοινού απέναντι στη νόσο.
Μάθε περισσότερα για τα εργαστήριά μας εδώ!
Πηγή: “Art can begin to heal our grief”, Paintings in Hospitals