«Η δημιουργικότητα από μόνη της είναι σημαντική για να παραμείνουμε υγιείς ψυχικά και σωματικά, συνδεδεμένοι με τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας», λέει η Κριστιάν Στράνγκ, καθηγήτρια νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα στο Μπέρμιγχαμ και πρώην Πρόεδρος της Αμερικανικής Ένωσης Θεραπευτικής Τέχνης. Αυτή η ιδέα επεκτείνεται σε κάθε τύπο οπτικής δημιουργικής έκφρασης, από ζωγραφική και διακόσμηση, έως φωτογραφία και πλέξιμο.
Η Γκιρίτζα Καϊμάλ, κορυφαία ερευνήτρια στον τομέα της Θεραπείας μέσω Τέχνης, δηλώνει πως «οτιδήποτε εμπλέκει δημιουργικά το μυαλό σας – την ικανότητα να κάνετε συνδέσεις μεταξύ άσχετων πραγμάτων και να φανταστείτε νέους τρόπους επικοινωνίας – είναι καλό για εσάς». Η Καϊμάλ είναι καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Drexel και διεξάγει συνεδρίες θεραπευτικής τέχνης με μέλη του στρατού που πάσχουν από τραυματική εγκεφαλική βλάβη, καθώς και με φροντιστές ασθενών με καρκίνο.
Προσχέδιο του μέλλοντος το έργο τέχνης;
Η ενασχόληση με την τέχνη σήμερα μπορεί να μας βοηθήσει να λύσουμε αυριανά προβλήματα; H Γκιρίτζα Καϊμάλ υποστηρίζει ότι η τέχνη μας βοηθά να πλοηγηθούμε σε… μελλοντικά προβλήματα. Έγραψε για αυτό το 2020 στο Journal of the American Art Therapy Association. Η θεωρία της βασίζεται σε μια ιδέα που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια: ότι ο εγκέφαλός μας είναι μια μηχανή πρόβλεψης. Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί «πληροφορίες για να κάνει προβλέψεις σχετικά με το τι μπορούμε να κάνουμε για να επιβιώσουμε και να ευτυχήσουμε», λέει η Kαϊμάλ.
«Όταν δημιουργείτε τέχνη, παίρνετε μια σειρά αποφάσεων – τι υλικά θα χρησιμοποιήσετε, τι χρώμα θα διαλέξετε κλπ. Στο τέλος μάλιστα ερμηνεύετε το έργο σας καταλαβαίνοντας τι σημαίνει ή τι υποδηλώνει. Αυτό ακριβώς κάνει ο εγκέφαλός μας κάθε μέρα, κάθε στιγμή, συνειδητά και ασυνείδητα: προσπαθεί να φανταστεί τι πρόκειται να έρθει και να προετοιμάσει τον εαυτό σας ώστε να το αντιμετωπίσετε.»
Όταν το μαύρο της απελπισίας έγινε…ροζ λουλούδια
Η Kαϊμάλ είχε δει στην πρακτική της ως θεραπεύτρια τέχνης μία τέτοια επίδραση της τέχνης με μια φοιτήτρια που είχε σοβαρή κατάθλιψη. «Ήταν απελπισμένη. Οι βαθμοί της ήταν πραγματικά κακοί και είχε την αίσθηση της απελπισίας», θυμάται. «Έβγαλε λοιπόν ένα κομμάτι χαρτί και χρωμάτισε ολόκληρο το φύλλο με παχύ μαύρο μαρκαδόρο. Κοίταξε αυτό το μαύρο φύλλο χαρτιού για λίγο», λέει η Καϊμάλ, «και μετά είπε,”Ουάου. Φαίνεται πολύ σκοτεινό και ζοφερό“.
Και μετά συνέβη κάτι καταπληκτικό. Η φοιτήτρια κοίταξε γύρω, άρπαξε λίγο ροζ πηλό και άρχισε να κάνει … λουλούδια! Είπε, “ξέρεις τι; Νομίζω ότι αυτό μου θυμίζει την άνοιξη. Μέσω αυτής της συνεδρίας και μέσω της δημιουργίας τέχνης η φοιτήτρια μπόρεσε να φανταστεί τις δυνατότητες και να δει ένα μέλλον πέρα από την παρούσα στιγμή κατά την οποία ήταν απελπισμένη και καταθλιπτική. Αυτή η πράξη φαντασίας είναι στην πραγματικότητα μια πράξη επιβίωσης. Μας προετοιμάζει να φανταστούμε τις δυνατότητες και ελπίζουμε να επιβιώσουμε χάρη σε αυτές τις δυνατότητες.
Η Τέχνη μειώνει το άγχος
Αν και η έρευνα στον τομέα της θεραπευτικής τέχνης βρίσκεται υπό εξέλιξη, υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι η τέχνη μπορεί να μειώσει το άγχος. Σε μια δημοσίευση του 2016 στο Journal of the American Art Therapy Association, η Καϊμάλ και μια ομάδα ερευνητών μέτρησαν τα επίπεδα κορτιζόλης σε 39 υγιείς ενήλικες. Η κορτιζόλη είναι μια ορμόνη που βοηθά το σώμα να ανταποκριθεί στο άγχος. Διαπίστωσαν ότι 45 λεπτά δημιουργίας τέχνης σε ένα στούντιο με έναν θεραπευτή τέχνης μείωσαν σημαντικά τα επίπεδα κορτιζόλης.
Ίδια οφέλη με τον… Πικάσο!
«Δεν χρειάζεται να είστε καλλιτέχνης πλήρους απασχόλησης για να πάρετε αυτά τα οφέλη για την υγεία», λέει Γκιρίτζα Καϊμάλ. «Το μόνο που χρειάζεται να κάνετε είναι να ασχοληθείτε με τέχνη. Και όσο περισσότερο το κάνετε, τόσο το καλύτερο. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι μόνο οι άνθρωποι που είναι πολύ ειδικευμένοι στην τέχνη μπορούν να αυτοαποκαλούνται καλλιτέχνες, αλλά πραγματικά, οποιοσδήποτε μπορεί να είναι καλλιτέχνης».
Όλοι είναι ικανοί για δημιουργική έκφραση
Στην πραγματικότητα, η δική της έρευνα έδειξε ότι δεν υπάρχουν διαφορές στο πώς επιδρά η τέχνη στην υγεία ενός ανθρώπου, είτε αυτός αναγνωρίζεται ως έμπειρος καλλιτέχνης, είτε απλώς εμπλέκεται σε δημιουργικές διαδικασίες τέχνης. Αυτό σημαίνει ότι ανεξάρτητα από το επίπεδο δεξιότητάς μας, μπορούμε να νιώσουμε όλα τα οφέλη που προσφέρει η παραγωγή τέχνης. Εντυπωσιακό είναι επίσης αυτό που αναφέρει η Γκιρίτζα Καϊμάλ, ότι δεν χρειάζεται καν να ολοκληρώσουμε ένα έργο ή να μας αρέσει αυτό που κάνουμε για να αισθανθούμε αυτά τα οφέλη για την υγεία.
Ας εντάξουμε την τέχνη στην καθημερινότητά μας
Αρκεί ένα 10λεπτό τη μέρα! Η τέχνη, με αυτόν τον τρόπο, θα ενταχθεί στη ζωή μας όπως ακριβώς και άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες, όπως το να τρώμε σωστά ή να ασκούμαστε. Στην κατανομή του ημερήσιου χρόνου μας σε χρόνο για εργασία, για επαφή με την οικογένεια ή τους φίλους, η τέχνη χρειάζεται το δικό της 10 λεπτό, από το οποίο θα μας επιστραφούν πολλαπλάσια οφέλη σε πολλαπλά επίπεδα.
*Το Eyes of Light πιστεύει στην σημαντική επίδραση της τέχνης στην υγεία ενός ανθρώπου και εκεί στηρίζεται το έργο μας. Δες εδώ πως μπορείς κι εσύ να στηρίξεις τη δράση μας.
Περισσότερα:
https://www.npr.org/2019/12/30/792439555/making-art-is-good-for-your-health-heres-how-to-start-a-habit
https://www.npr.org/sections/health-shots/2020/01/11/795010044/feeling-artsy-heres-how-making-art-helps-your-brain
Ευχαριστούμε την Σοφία Κωνσταντινέα για την επιμέλεια του κειμένου.